کتابخانه نیما: فریاد مورچگان : فیلمی از محسن مخملبافScream Of The Ants

Scream Of The Ants فیلم محسن مخملباف، سال 2006 میلادی در کشور هندوستان فیلمبرداری شده است. بازیگر نقش اول این فیلم خانم «لونا شاد» (مه نور شادزی) و بازیگر مرد مقابل او آقای «محمود شکراللهی» است که هر دو سابقه همکاری با مخملباف را در فیلم کوتاه The Chair (محصول 2005) داشتند.«مخملباف» کارگردان فیلمهائی همچون «بایکوت»، «بایسیکل ران»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «سلام سینما»، «گبه»، «قندهار» و «سکس و فلسفه» مدتهاست که در ایران کار نمی‌کند و به همراه خانواده با ساختن فیلمهای غیر تجاری با مضامین اجتماعی روز دنیا سعی در کسب اعتباری بین المللی برای خانه سینمای مخملباف است.

از بین بازیگران «لونا شاد» با اجرای برنامه «شباهنگ» در تلویزیون صدای آمریکا (VOA)و در حال حاضر مجری WIN با مدیریت احمد رضا بهار لو ،چهره شناخته شده‌تری نسبت به «محمود شکراللهی» برای ایرانیان دارد ولی آقای شکرالهی با کارگردانی فیلم کوتاه “Close-Up Long Shot” در سال 1996 میلادی و تهیه کنندگی فیلم مستند “Fragile armada, La” و فیلم کوتاه “Temps des cerises, Le” در سال 2005 در میان سینماگران سرشناس‌تر است.

اما انگیزه نوشتن این چند خط نکته بسیار مهمی است که فیلم «فریاد مورچه ها» را از منظری از بقیه فیلمهای تاریخ سینمای ایران متمایز می‌کند. محسن مخملباف با نامگذاری فیلم قبلی خود «سکس و فلسفه»، در حیطه عنوان قلقلکی به اذهان داد. به هرحال هیچکس نمی‌توانست به سادگی از کنار این نام بگذرد مخصوصاً وقتی که اسم یک کارگردان ایرانی را کنارش می‌دید و اینک در قدم بعدی این مسلمان سابقاً انقلابی تندرو (که فعلاً از جمهوری اسلامی رویگردان است) محتوا را هم به میل خود درآورد.در واقع مخملباف اولین کارگردان ایرانی است که با جسارت تابوی برهنگی را در سینمای پس از انقلاب شکاند و لونا دختر شایسته‌ای بود که با آگاهی و اعتماد به نفس این کار راکرد. درست است که نه این فیلم و نه دیگر فیلمهای قبلی مخملباف که در سالهای اخیر ساخته شده‌اند، قابل پخش در فضای رسمی و بعضاً عرفی ایران نیستند ولی این هنجارشکنی قابل تقدیر درتاریخ سینمای ایران ثبت خواهد شد. در مصاحبه ای که لونا با «رادیو زمانه» انجام داده است ضمن اذعان به اینکه با نقش آفرینی در این صحنه‌ها در قالب هنر مشکلی نداشته ادامه داده که: «به هرحال کارگردان فیلم محسن مخملباف بود و من می‌تونستم حدس بزنم که این صحنه‌ها چه حد و مرزی خواهند داشت.»

آنها در حالی دست به این کار زدند که حتماً می‌دانستند این تصاویر ممکن است توسط طبقاتی از جامعه ایرانی مورد انتقاد شدید قرار بگیرد و به اصطلاح پس زده شود و حتی دست آویزی برای مخالفین سیاسی آقای مخلباف شود ولی خیالشان از بابت «قضاوت زمان» در مورد این هنجارشکنی راحت بود. جامعه‌ای غیرتی(؟) که فیلمهای سکسی و خانوادگی و خصوصی را با ولع دست به دست می‌کنند ولی نقش آفرینی هنرمند را در تصاویری که اصلاً مصداق «پورنوگرافی» نیستند، مایه شرم ایران و ایرانیان می‌دانند! به هرحال هنجار سازی هزینه‌هائی دارد، همانطور که در دهه شصت هرکسی روی پوشیدن شلوار جین نداشت و در دهه هفتاد موی بلند من نشانه تمایل جنسیم محسوب می‌شد(!) این نیز خواهد گذشت و پر واضح است که دیگران گوی سبقت را از لونا هم خواهند ربود، طوری که از الان باید به فکر آن طرف پشت بام هم بود…

مشخصات اصلی فیلم از روی وب سایت محسن مخملباف:

خلاصه داستان:دختری که به خدا باور دارد، عاشق مردی است که به خدا باور ندارد. آن ها تصمیم می گیرند، برای ماه عسل به هند بروند و …

تیتراژ:فیلمنامه، تدوین و کارگردانی: محسن مخملبافموسیقی: کریج پروسبازیگران: محمود شکرالهی، مه نور شادزی، برات…تهیه کنندگان: وایلد بانچخانه فیلم مخملبافلابراتوار: پراساد فیلم (مدرس)تایم: 85 دقیقهسال: 1384کشور: هند35 میلی متریپخش بین الملل: کمپانی وایلد بانچحضور در جشنواره‌های بین المللی فیلم:مونیخ (آلمان 2006)دوستداران سینمای آسیا (هند 2006)مونترال (کانادا 2006)توکیو فیلمکس (ژاپن 2006)پوسان(کره جنوبی 2006)

فریاد مورچه‌ها کهدر برخی کشورها نمایش داده شد .آخرین فیلم محسن مخملبافتا سال 2006 است که در فستیوال فیلم مونترآل در سال ۲۰۰۶ شرکت کرد و گرچه جایزه‌ای را نبرد اما مثل سایر آثار مخملباف بحث برانگیز بود. بحث برانگیز در محتوی و نمایش صحنه‌هایی که در جمهوری اسلامی ‌یک تابوی بزرگ محسوب می‌شود.

داستان فیلم سفر فلسفی یک زن است که به همراه شوهرش به هند می‌رود تا مرد کاملی ( perfect man ) را که معتقد است در هند است پیدا کند و پرسش‌هایش را از زندگی از او بپرسد. در این سفر به ریشه اختلافات عمیق آن دو پی می‌بریم و در می‌یابیم که مرد انسانی است لائیک ( بی خدا و مذهب ) و زن انسانی است روحانی و اهل معنویات. مرد از بچه بیزار است و زن دوست دارد بچه داشته باشد و همین طور سفر آنان در جستجوی مرد کامل سفری می‌شود در باز شناسی رفتار خودشان و نگاهی که به اطراف خود و یکدیگر دارند.

در کنار همه موضوعات جدی فیلم، مخملباف طعنه خود را به رفتارهای خارق‌العاده ای که همیشه از هند به گوش می‌رسد نیز می‌زند. پیرمردی که همه معتقدند قطار را نگه می‌دارد وقتی خودش اعتراف می‌کند که قطار برای اینکه او روی ریل آسیب نبیند ترمز می‌کند و می‌ایستد مخملباف با طنز خود ما را به شخصیت مرد بیشتر نزدیک می‌کند تا دوباره تردیدهایش را از مذهب به ما نشان دهد.

مراحل آماده‌سازي جديدترين فيلم محسن مخملباف به‌نام «مردي كه از برف آمد» به‌زودي در هند آغاز مي‌شود.

محسن مخملباف كارگردان سينماي ايران به همراه همسر فيلم‌سازش، مرضيه مشكيني هفته گذشته به جشنواره «سينه دل‌سور» اسپانيا رفتند تا در مراسم تقدير از محسن مخلباف و نمايش ويژه آثار او حضور پيدا كنند. مشكيني كه در ساخت فيلم جديد «مخلباف» دستيار او بوده است، درباره «مردي كه از برف آمد» به ورايتي گفته است:

«اين فيلم روس‌زبان كه در قزاقستان فيلم‌برداري شده است، با فيلم‌نامه‌ي به قلم مخملباف، سقوط شوروي سابق و تاثير آن بر گروهي از زنان را به‌تصوير كشيده است كه همسران‌شان براي يافتن كار، آنها را ترك مي‌كنند.»

وي همچنين اظهار كرد، استوديو فيلم «وايلد بانچ» حمايت مالي از جديدترين پروژه‌ مخملباف را به‌عهده دارد و حق فروش بين‌المللي آن را در اختيار گرفته است. اين استوديو فيلم فرانسوي پيش از اين نيز توليد مشترك فيلم‌هاي «فرياد مورچگان»، مخملباف، «اسب دوپا»ي سميرا مخملباف، «بودا از شرم فروريخت» حنا مخملباف و «سگ‌هاي ولگرد» مشكيني را بر‌عهده داشته بود.

محسن مخملباف نيز كه در جشنواره فيلم اسپانيا مجموعه مقاله 10صفحه‌اي باعنوان «محسن مخملباف؛ از كلام تا گفت‌وگو» را ارايه كرد، به ورايتي گفت: «به‌تازگي فيلم‌نامه‌اي نوشته‌ام كه «آكتان آبدي‌كاليكوف»، كارگردان قرقيزستاني آن را كارگرداني خواهد كرد.» وي اعلام كرد، عنوان فعلي اين فيلم كه در قرقيزستان ساخته مي‌شود، «پاييز و زمستان» نام دارد و فيلم‌برداري آن پاييز آغاز خواهد شد. كارگردان فيلم «گبه» درباره‌ بحث قديمي ساخت فيلم در ايتاليا گفت: «چنانچه مقامات صنعت فيلم و دولت ايتاليا تغيير كنند، در آنجا فيلم خواهم ساخت. من خوشحال خواهم شد در اروپا كار كنم، به‌شرط آنكه پروژه‌ي مهم و اجتناب‌ناپذيري باشد.» مخملباف كه اخيرا توليد دوفيلم مستند كوتاه ساخته‌ دخترش «حنا» را نيز برعهده داشته است، در اين‌باره گفت: «فيلم اول «سگ‌ ما مادر شده» نام دارد كه درباره‌ي زندگي و تولد طوله‌ي سگي است. فيلم دوم اثر مستندي است درباره‌ي اين‌كه سميرا چگونه در فيلم «اسب دوپا» با بازيگران غيرحرفه‌اي كار كرد.» وي اظهار كرد: «پروژه‌هاي بزرگي با بودجه‌هاي كلان به من پيشنهاد مي‌شوند؛ اما شما بايد ميان فروختن روح‌تان به بازار يا به روياهايتان يكي را انتخاب كنيد.» گفتني است: جشنواره فيلم «سينه دل‌سور» اسپانيا هفته گذشته ضمن نمايش فيلم‌هايي از محسن مخملباف، جايزه بزرگ «الحمرا» را براي خلق آثار هنري -انساني به اين فيلم‌ساز اهدا كرد.

گفتگو با لونا شاد بازیگر آخرین فیلم مخملباف
تابویی که شکسته شد

حسین آریان
toronto@radiozamaneh.com

لونا شاد چه کارهايي کرده؟ چه چيزهايي را از دست داده و چه چيزهايي را به دست آورده است.

سال گذشته تا امسال مسوليت کاري ام خيلي زياد شده. شبي نيم ساعت در هفته و برنامه از پيش ضبط شده ي فصل ديگر شده يک ساعت (زنده) و هر روز. طبعا مسوليت من هم بيشتر شده است. آرامشي كه قبلا داشتم را الان ندارم اما آدرناليني که الان دارم را يک سال پيش نداشتم و به قول معروف هر که بامش بيش برفش بيشتر.

از اين روند راضي هستي؟فعلا بله. اما با شناختي که خودم از خودم دارم اين هم ديگر من را ارضا نخواهد کرد.

پس چه چيزي باعث مي شود که که از راضي باشي. بهتر است اين طور بپرسم که نقطه ي روشن کاري خودت را کجا مي بيني

اين کار و مسئوليت جديد باعث شده است که من خودم را بهتر بشناسم و خودم را به چالش بگيرم. اصلا فکر نمي کردم که بتوانم روزي يک برنامه زنده يک ساعته را با چنين خونسردي اجرا کنم و تا اين حد مردم و انرژي آنها رو حس کنم و در ضمن پيامي رو که براي آنها دارم به سادگي منتقل کنم.
برويم سراغ جنبه ي ديگري از کار تو. بازيگر نقش اول آخرين فيلم محسن مخملباف هستي. در مورد فيلم جديدت توضيح بده؟

کار جالبي بود و البته تجربه سخت و خوبي.

"فرياد مورچه ها" بيش از يک سال پيش در هند فيلم برداري شد و چند ماهي ست که پخش شده است و در پنج فستيوال مهم هم شرکت کرده است. البته من فقط در فستيوال مونترال شرکت کردم. فيلم در مورد سفر عرفاني يک زوج ايراني به هند است. سفر زني خداپرست و مردي بي دين.
شباهت تو با زن فيلم چقدر بود؟

اصلا لونا نقطه مشترکي با زن فيلم مخملباف داشت؟

از يک جهت شبيه بود، يعني همان قدر که من به دنبال فلسفه زندگي و خوشبختي هستم، او هم به دنبال همين فلسفه بود. اما زن فيلم به شدت علاقه به مادر شدن داشت که من اين طور نيستم.کار کردن با مخملباف چطور بود؟متفاوت.اين تفاوت را توضيح بده؟ مخملباف در حين کارگرداني معلم است حتي در کوچکترين شات ها. اما از طرفي ديگر انتظار دارد که بازيگر با ريتم او به جلو برود. مي توانم بگويم صد در صد متفاوت با سينماي حرفه اي غرب.
و تجربه ي کاري ات با کيارستمي؟

تجربه با کيارستمي بسيار کوتاه بود. کمپاني ام کا 2 تهيه کننده ي فيلم بود و متد و روش فرانسويها در کار بسيار با من مي خواند.

جز بازيگري و مجري گري اين روزها چکار مي کني؟

همچنان گاهي براي دل خودم نقاشي مي کنم. در صدد کار در يک تئاتر هم هستم و به کار فيلم برداري و تدوين هم ادامه مي دهم.

تو به عنوان يک زن ايراني در آمريکا در يکي از معتبرترين کانالهاي تلويزيوني اين کشور مشغول به کار هستي. اين "زن ايراني" بودن برايت مشکلي بوجود نياورده است؟

هر فردي تجربه اش را در چهارچوب فرهنگي که در آن پرورش يافته بيان مي کند، من بزرگ شده فرانسه هستم و چون شخصيتم در آن کشور شکل گرفته است خودم را به عنوان يک "زن ايراني" معرفي نمي کنم. حتي به عنوان يک زن فرانسوي هم معرفي نمي کنم. دو فرهنگه بودن خواه نا خواه از شما يک شهروند جهاني مي سازد. بنابراين من فقط يک زن هستم و در پاسخ به سئوال بعدي ات اين زن بودن نه در آمريکا و نه در فرانسه مشکلي برايم ايجاد نکرده است.

دغدغه هاي سياسي ايرانيان چقدر برايت اهميت دارد مثلا برنامه انرژي هسته اي؟

درگيريهاي ذهني من در رابطه با سياست در اين حد است که ببينم اين برنامه هاي تلويزيوني ام آيا براي هموطنان من در ايران به خصوص جوانان سودمند است يا نه...

ايران؟تضاد.زنانگي؟ساده گويي.ژان پل سارتر؟پوچي.دکتر شريعتي؟حسي ندارم.و لونا شاد؟ زنانگي. منبع: روزنامه روز

دریافت فیلم

بخش نخست

بخش دوم

بخش سوم

بخش چهارم

پیوند های مرتبط: